Kalsiyum Minerali
Vücudumuz için en önemli elementlerden biri kalsiyumdur. Kalsiyum kemiklerimizin ve dişlerimizin ana maddesidir. Vücuttaki kalsiyumun yüzde 99’u bu şekilde bulunur. Yüzde 1’i ise kanda ve yumuşak dokuda bulunur. Dolaşımdaki kalsiyumun başlıca görevi; kanın pıhtılaşmasını sağlamak, eklemleri ve kemikleri onarmak, kalp ritmini düzenlemek, sinir uyarılarının iletimini sağlamak, kasların kasılabilirliğini ayarlamak ve dokuların canlılığının sürdürülmesine katkıda bulunmaktır.
Kalsiyum Kaynağı Besinler
Kalsiyumdan zengin gıdalar Süt ve süt ürünlerinden (süt, yoğurt, ayran, peynir…) sonra sırasıyla en çok kalsiyum içeren besinler koyu yeşil yapraklı sebzeler, kurutulmuş meyveler ve kurubaklagillerdir.
Kalsiyum Mineralinin Sağlık Üzerine Etkileri
Kalsiyum alımı için önerilen miktar 800 mg/gün’ dür. Yetersiz kalsiyum alımı özellikle yaşlı popülasyonlarda global bir problem olup osteoporozis, hipertansiyon, kolon kanseri, göğüs kanseri ve böbrek taşları gibi çeşitli metabolik hastalıklarla ilişkilidir. Hipertansiyon ve osteoporozis ile, kalsiyum mineralinin ilişkisiyle ilgili, artan araştırmalar göz önüne alındığında, kalsiyum tüketiminin olası lipit düşürücü etkisine daha az dikkat çekilmesi şaşırtıcıdır (Vaskonen T. 2003)(5).
Obezite Tanımı ve Nedenleri
Obezite, organizmada normal olmayan ve aşırı yağ birikmesi olarak tanımlanan bir sağlık problemidir. Genetik, kültürel, sosyoekonomik, fizyolojik, psikolojik ve yaşam tarzından (beslenme düzeni ve fiziksel aktivite azlığı) kaynaklanan birçok nedeni bulunmaktadır.
Zayıflama Diyetlerinde Kalsiyum’un Yeri
Son zamanlarda kalsiyum ile ilgili yapılan araştırmalarda, kalsiyumun zayıflamaya yardımcı olduğu ile ilgili kanıtlar var. Yüksek kalsiyum içerikli düşük kalorili diyetle, düşük kalsiyum içeren düşük kalorili diyet deneklere uygulandığında, yüksek kalsiyum grubunun daha fazla zayıfladığı görülüyor.
Kalsiyum’un Yağ Dokuları Üzerine Etkisi
Geçen 10 yılda yapılan çoğu deneysel ve klinik çalışma, kalsiyumun adipoz doku üzerindeki etkisini doğrulamaktadır (Fiorito et al. 2006, Vergnaud et al. 2008)- Parikh ve Yanovsky tüm yurtta gerçekleştirdikleri besin tüketim araştırmasında (NFCS), 1987-88 yıllarında ABD’de ortalama kalsiyum alımının önerilenden az olduğunu, düşük kalsiyum alan bireylerin ise daha fazla vücut ağırlığı gösterme eğiliminde olduklarını belirlemiştir (Parikh and Yanovsky 2003)
Kalsiyumun Vücut Ağırlığı Denetiminde Olası Mekanizmaları
Kalsiyumun vücut ağırlığı üzerinde iki etki mekanizması olduğu belirtilmektedir. Birincisi; kalsiyumun yağ asitleri ile ince barsakta bağlanarak çözünmeyen sabunlara dönüşmesi, absorbe edilememesi ve dolayısıyla yağ asitlerinin kalsiyum tuzları formunda fekal yağ atımının artmasıdır. Diyetle kalsiyum alımının arttırılması ile fekal yağ atımı arasındaki doğru orantılı ilişki Barr ve arkadaşları(40) tarafından ortaya atılmıştır. Yaptıkları çalışmada 2g kalsiyum suplementi (içeriği kalsiyum karbonat), fekal yağ atımını %6.8-7.4 artmıştır(3). İkincisi ise; düşük kalsiyum alımının adipoz dokuda trigliserit deposunu artırması, yüksek alınan kalsiyumun ise lipit oksidasyonunu artırmasıdır (Fiorito et al. 2006, Yanovsky et al. 2009, Papakonstantinou et al. 2003, Gunther et al. 2005)(1). Jacobsen ve arkadaşlarının yapmış olduğu bir çalışmada ise, kalsiyum alımında (günlük 500 mg’dan 1800 mg’a çıkarmak) kısa dönemli olarak yapılan bir artırımın, günlük fekal yağ atımını yaklaşık 2.5 kat (günlük 5.9 gram’dan 14.2 gram’a) yükselttiği saptanmıştır(2).
Yüksek kalsiyumlu ve enerji kısıtlaması olmayan diyetlerin uygulanması ile besinsel kalsiyum vücuttaki yağ birikimini ve kilo alımını azaltmaktadır, aynı zamanda yağların parçalanma faaliyetlerini de artırmaktadır. Klinik deneyler, günde en az üç porsiyon süt ürünleri içeren diyetlerin, kalori kısıtlaması olmadığında, obez insanlarda vücut yağ kütlesinden önemli miktarda azalma sağladığını göstermektedir. Bu veriler, süt ürünlerinin hem vücut ağırlığının korunmasında, hem de ağırlık kontrolü üzerinde önemli bir rol oynayabileceğini göstermektedir (Zemel MB, 2013). Çalışmaların birçoğunda enerji kısıtlı diyetlerle beraber kalsiyum alımını arttırmanın, kilo verme süresince yağsız doku kitlesini korumada faydalı olduğu görülmüştür (Zemel MB, 2013)(2).
İnsanlar üzerinde yapılan çalışmalar süt ve yoğurt tüketiminin GLP-1 ve PPY gibi anorektik (iştah kapatıcı) hormonların dolaşımdaki konsantrasyonlarının arttığı göstermektedir. Mevcut literatür yoğurdun enerji dengesinin düzenlenmesini kolaylaştıran bir besin olduğu görüşündedir (Tremblay et al, 2015)(4).
Sonuç olarak yapılan çalışmalara göre uygulanan sağlıklı ağırlık kontrol programlarının başarısında kalsiyumla birlikte tüm besin bileşenlerinin önemli etkisi olduğu görülmektedir. Diyetimizde kalsiyumun zengin kaynağı olan süt ve süt ürünlerini yeterli miktarda bulundurmalıyız.
KAYNAKLAR
1) Özdemir, G.Çelebi, F. (2011). Kalsiyum ve ağırlık kontrolü – Yayın özetleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi
2) Dyt. Olcay Barış Yetişkin Obez Kadınların Kalsiyum Tüketiminin Ağırlık Kontrolü Üzerine Etkisinin İncelenmesi Yüksek lisans tezi 2015 İstanbul
3) Diyetisyen Nihan YALDIZ KADINLARDA DİYETTE FARKLI MİKTARLARDA KALSİYUM TÜKETİMİNİN AĞIRLIK KAYBI VE BAZI ANTROPOMETRİK ÖLÇÜMLER ÜZERİNE ETKİSİ ANKARA, 2015
4) Nildem KIZILASLAN, İrem SOLAK Yoğurt ve İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri Sayı: 12, Yıl: 2016, Sayfa: 52-59
5) MERVE SARIKAYA KALSİYUM MİNERALİNİN HİPERLİPİDEMİ ÜZERİNE ETKİSİ İSTANBUL 2015
