Romatoid Artrit Hastalığı Nedir? Romatoid Artrit Hastalığında Nasıl Beslenilmeli?

Romatoid artrit (RA), şişme, ağrı, fonksiyonel bozukluk ve kas kaybı ile kendini gösteren eklem iltihabı ile
sonuçlanan, kardiyovasküler hastalık ve osteoporoz riski ile ilişkili kronik bir inflamatuar, otoimmün bir
hastalıktır. İnterlökin-6 (IL-6), interlökin-1b (IL-1b), tümör nekroz faktörü-a (TNF-a) ve akut faz proteinleri
gibi pro-enflamatuar sitokinlerin yüksek plazma konsantrasyonları ile hem lokal hem de sistemik
inflamasyon ile karakterizedir. RA'nın, çevresel bir tetikleyiciye yanıt olarak ortaya çıkan, altta yatan bir
genetik duyarlılıktan kaynaklandığı düşünülmektedir. Bununla birlikte, hastalığın kesin nedeni veya
nedenleri bilinmemektedir (1).

Romatoid Artrit Hastalığı Hangi Yaş Gruplarında Görülür?

Romatoid artrit yaygınlığı dünya çapında yaklaşık % 2'dir ve tipik olarak orta yaşta ortaya çıkan
semptomlarla kadınlarda daha yaygındır. Osteoporoz ve kardiyovasküler hastalıkların ilişkili
komplikasyonları RA'yı halk sağlığı açısından önemli kılmaktadır. Vücut hücre kütlesi, kas kütlesi ve
gücünde bir azalma ile karakterize romatoid kaşeksi, bu komplikasyonların gelişme riskine önemli bir
katkıda bulunabilir ve IL-1b ve TNF-a enflamatuar sitokinlerinin artan üretimi ile ilişkilidir (1).

Vücut Kompozisyonuyla İlişkisi Nedir?

Vücut kompozisyonu RA gelişme riskini etkileyebilir. Özellikle, obezite, artmış beden kütle indeksi (BKİ) ve
bel çevresi RA için risk faktörleridir. Obezite, diyette fazla kalori alımından kaynaklanan aşırı yağ birikimi
ile karakterizedir ve çeşitli sağlık sorunları ve sistemik inflamasyon ile ilişkilidir (2).

Doktorunuzun Teşhisiyle Romatoid Artrit Hastalığınız Olduğunu Öğrenirseniz Nasıl Beslenmelisiniz?

RA semptomlarını hafifletmek için reçete edilen bazı ilaç tedavilerinin, hem bazı besin maddelerinin
gereksinimini artırarak hem de emilimini azaltarak anti-besin etkileri vardır. Çalışmalar, diyetin RA'nın
tedavisinde, özellikle hastalığın semptomlarını hafifletmede ve komplikasyon riskini azaltmada rol
oynayabileceğini öne sürmüştür (1). Bu konuda bir Diyetisyen’ den yardım alınması ve diyetisyenin
alınması gereken enerji miktarını ve günlük öğünlerini hesaplayarak; bu doğrultuda ihtiyaçlara yönelik
antienflamatuvar yönde, sağlıklı ve keyifli bir beslenme programı hazırlaması önemlidir.

Romatoid Artrit Hastalığı Durumunda Tüketilmesi Gereken 14 Besin:

Balık: Omega 3 ÇDYA metabolizması dokosaheksaenoik asit (DHA) ve eikosapentaenoik asit (EPA) üretir.
Son yıllarda, ayçiçek yağı gibi omega-6 ÇDYA açısından zengin bitkisel yağların tüketiminde belirgin bir
artış olmuştur ve n-6'nın n-3'e oranı önemli ölçüde artmıştır. Bu, daha fazla iltihaplı biyolojik etkiye sahip
öncüllerin omega-3’tan gelen antienflamatuvar etkili öncüllerin önüne geçebilmektedir. Balık yağında
bulunan DHA ve EPA, AA türevi eikosanoidlerin üretimini azaltabilir ve TNF-a, IL-1b ve IL-6 pro-
enflamatuar sitokinlerin üretimini, lenfosit proliferasyonunu ve reaktif oksijen türlerini azaltabilir. Yeterli
Omega 3 alımı için doktorunuzun önerdiği supleman desteğinin yanında haftada 2 kez balık tüketmek ve
omega-6 kaynağı (Ayçiçek yağı, pamuk yapı, mısır yağı vb.) gıdaların ölçülü tüketilmesi önerilir.

Zeytinyağı: Bir omega-9 tekli doymamış yağ asiti olan oleik asit metabolizması, EPA gibi omega-6 ÇDYA
ile rekabet eden eikosatrienoik asit (ETA) üretir. Oleik asidin temel diyet kaynaklarından biri zeytinyağıdır.
Beslenmede omega-6 ÇDYA kaynakları (Ayçiçek yağı, mısır yağı, pamuk yağı vb.) yerine omege-9 TDYA
kaynaklarına (Zeytinyağı) yer vermeniz önerilir.

Badem, Fındık: Genel olarak E vitamini (a-tokoferol) eksikliği ve düşük doku E vitamini içeriği,
enflamatuar yanıtın bileşenlerini geliştirir ve bağışıklık yanıtının bileşenlerini baskılar. Diyet E vitamini
takviyesinin zıt etki yarattığı bildirilmiştir. Doğru doz için doktorunuza danışmakla birlikte beslenmenize
badem, fındık gibi bitkisel E vitamini kaynakları eklemeniz önerilir.

Kapya Biber: C vitamini (askorbik asit) serbest radikallerin hücre içi ve hücre dışı temizleyicisidir ve bu
nedenle antioksidan savunmalarda önemli bir rol oynar. Kapya biber başta olmak üzere, kivi, turunçgiller
ve genel olarak meyve-sebze tüketimininim arttırılması önerilir.
Yumurta: RA hastalarındaki anemi vakalarının yaklaşık üçte birine demir depolarının tükenmesi neden
olabilir, bu da bu popülasyonda demir eksikliğinin aneminin önemli bir nedeni olduğunu
düşündürmektedir. Beslenmenize demir kaynağı (Yumurta, kırmızı et, tavuk, buğday kepeği, yulaf, koyu
yeşil yapraklı sebzeler, soya fasülyesi vb.) besinlere dengeli miktarlarda yer verilmesi önerilir. Demirden
daha iyi yararlanmak için kafein içerek çay, kahve gibi içeceklerin yemekten en az 1 saat sonra tüketilmesi
önerilir.

İnek sütü, Et, Kurubaklagiller, Koyu Yeşil Yapraklı Sebzeler, Antep fıstığı ve Ay çekirdeği: RA
hastalarında metabolik olarak aktif B6 vitamini formu olan düşük plazma piridoksal-5-fosfat (PLP)
seviyeleri bildirilmiştir. PLP'nin homosistein metabolizmasında ayrılmaz bir rolü olduğundan, B6
vitamininin folat ve B12 vitamini takviyesi ile birlikte yüksek homosistein düzeylerine sahip bir RA
hastalarına faydalı olabileceği ileri sürülmüştür. Beslenmenizde B12 vitamininden ’den zengin kaynaklar
(Kırmızı et, yağlı balıklar, yumurta vb.), folattan (Kurubaklagiller, kuşkonmaz, brokoli, yumurta, koyu yeşil
yapraklı sebzeler vb.) zengin ve B6 vitamininden (Antep fıstığı, ay çekirdeği, inek sütü, kurubaklagiller vb.)
gıdaları kombine ederek dahil etmeniz yararlı olacaktır.
Süt, Badem, Kurubaklagiller, Yoğurt: RA'lı hastalar steroid kaynaklı ve hastalıkla ilişkili osteoporoza karşı
savunmasızdır. Ek olarak, RA tedavisinde kullanılan kortikosteroidler bağırsak kalsiyum emilimini
azaltabilmektedir. Beslenmenizde kalsiyum kaynakları (Süt, badem, koyu yeşil yapraklı sebzeler, yoğurt,
kurubaklagiller vb.) ve D vitamini kaynaklarına (Güneş ışığı, yağlı balıklar vb.) yer vermeniz önerilir.

Eliminasyon Diyetleri:

RA'lı hastalar sıklıkla semptomlarının özel diyetlerle veya belirli gıdaların basit bir şekilde ortadan
kaldırılmasıyla hafifletildiğini iddia eder ve ağırlıklı olarak protein kaynaklarından gelen gıda ile ilgili
antijenlerin semptomları artırabilecek aşırı duyarlılık tepkilerini tetikleyebileceği ileri sürülmüştür. Kırmızı
et, süt ürünleri, tahıllar ve buğday glüteni gıdaları gibi gıdaların hariç tutulmasını içeren kontrollü
çalışmalar, her iki gelişmeyle de tutarsız sonuçlar bildirmiştir. Hangi gıdaların semptom ürettiğini
doğrulamak için, olası plasebo etkilerinin üstesinden gelmek için iddia edilen gıda antijeni kapsülleri ile
çift kör çalışmalar gerekir (1). Besin eksikliklerine yol açmaması açısından bu tür diyetlere yönelmeden
önce diyetisyen ile iletişime geçilmesi gerekir.

Önerilen Diyetler:

Yüksek oranda kırmızı et, doymuş ve trans yağ alımı, düşük omega-3: omega-6 yağ asiti oranı ve yüksek
rafine karbonhidrat tüketimi ile karakterize edilen Batı diyeti, inflamasyon, insülin direncinin indüksiyonu,
obezite yoluyla yüksek RA hastalığı riski ile ilişkilendirilmektedir (2).
Akdeniz Diyeti: Akdeniz diyetinin koruyucu özellikleri, insülin direncinde bir azalmayı destekleyen ve
diyabet ve kardiyovasküler hastalıklardan koruyan çeşitli besinlerin, özellikle tekli doymamış yağ
asitlerinin, polifenollerin, tokoferollerin bolluğunun antioksidan ve anti-enflamatuar etkisi ile ilgilidir.
Akdeniz diyetinin anti-enflamatuar özellikleri potansiyel olarak RA gelişimini ve ilerlemesini durdurabilir
(2).
Egzersizle birlikte Akdeniz diyetinin RA’lı kadınlar üzerinde etkisini araştıran randomize klinik çalışmada
144 hasta 4 gruba ayrılmıştır. 36 hasta egzersiz programı ve Akdeniz diyeti, 37 hasta sadece egzersiz
programı, 40 hasta sadece Akdeniz diyeti, 31 hasta kontrol grubu olarak seçilmiştir. Hastalar geleneksel
anti-romatizmal ilaçlarına devam etmiştir. 24 hafta sonunda egzersiz programı ve Akdeniz diyeti alan
grupta sağlıkla ilgili yaşam kalitesi skoru ve fiziksel komponent skoru daha yüksek saptanmıştır (4).
Vegan Beslenme: Antioksidanlar, laktobasiller ve lifler sağlayan vegan bir diyet, RA hastalığı aktivitesinin
faydaları ile bağırsak florasının kompozisyonunu geliştirir. Tek-kör diyet müdahale çalışmasında, orta ila
şiddetli RA olan 24 hasta, 4 hafta boyunca çok az yağlı (<yaklaşık% 10 ) vegan diyetini izledi. Bu süreden
sonra, sabah sertliği süresi dışında kilo ve RA semptomları önemli ölçüde azaldı (2). RA'da beslenme
gereksinimlerini karşılamak için iyi dengelenmiş bir diyet önemli olduğundan başlamadan önce diyetisyen
ile iletişime geçmeniz önerilir.

Vejetaryen Beslenme ve Oruç:

Açlık ve ardından vejetaryen beslenme, romatoid artritli bazı hastalarda hastalık aktivitesi üzerinde
bahsedilen olumlu etkilerin, psikobiyolojik faktörler, enerji yoksunluğuna ikincil immünsüpresyon,
eikosanoid öncüllerinin plazma konsantrasyonundaki değişiklikler veya diyet antijenlerine karşı antikor
aktivitesindeki değişiklikler ile açıklanamaz. Hastalık aktivitesindeki değişikliklerin fekal mikroflorada ve P.
mirabilis'e karşı antikor aktivitesinde eşzamanlı değişiklikler ile ilişkili olduğu bulunmuştur (3). RA'da
beslenme gereksinimlerini karşılamak için iyi dengelenmiş bir diyet önemli olduğundan başlamadan önce
diyetisyen ile iletişime geçmeniz önerilir.
Ağırlık denetimi, çeşitli, dengeli ve yeterli beslenmenin romataid artrit hastalığı denetiminde önemli bir
rolü olduğundan, bu konuda bir Diyetisyen’ den yardım alınması ve diyetisyenin alınması gereken enerji
miktarını ve günlük öğünlerini hesaplayarak; bu doğrultuda ihtiyaçlara yönelik anti enflamatuvar yönde,
sağlıklı ve keyifli bir beslenme programı hazırlaması önemlidir.

Kaynaklar:
1. Rennie, K. L., Hughes, J., Lang, R., & Jebb, S. A. (2003). Nutritional management of rheumatoid
arthritis: a review of the evidence. Journal of Human Nutrition and Dietetics, 16(2), 97–109.
doi:10.1046/j.1365-277x.2003.00423.x .URL:
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1046/j.1365-277X.2003.00423.x
2. Gioia, C.; Lucchino, B.; Tarsitano, M.G.; Iannuccelli, C.; Di Franco, M. Dietary Habits and Nutrition
in Rheumatoid Arthritis: Can Diet Influence Disease Development and Clinical Manifestations?

Nutrients 2020, 12, 1456. doi:10.3390/nu12051456 . URL: https://www.mdpi.com/2072-
6643/12/5/1456#cite
3. Jens Kjeldsen-Kragh, Rheumatoid arthritis treated with vegetarian diets, The American Journal of
Clinical Nutrition, Volume 70, Issue 3, September 1999, Pages 594s–600s,
https://doi.org/10.1093/ajcn/70.3.594s
4. Tekeoğlu İ , Baykul M . Romatoid Artritte Beslenme. J Biotechinol & Strategic Health Res. 2020;
4(1): 1-12.